Çek İşlemlerinize Dair Herşey !

Çek Nedir ?

Para veya senet benzeri bir ödeme aracıdır. Çek, 1 kişi tarafından banka referansı ile yazılır. Çek süreci kredi kartı sürecine çok benzer. Örneğin, şirketinizin çalıştığı banka var. Banka size (dilerseniz) bir çek defteri verir. Siz bu defter üzerinden tedarikçilerinize veya müşterilerinize vadeli ödeme yapabilirsiniz. Mesela bir kumaş üreticisini düşünelim. Hammadde almak için yani iplik satın almak için tedarikçisine sipariş veriyor. 100.000 ₺’ilk iplik satın alsın. Bu ödemeyi eğer tedarikçisi kabul ederse çek ile ödeyebilir. Kumaş üreticisi 100.000 ₺’ilk bir çek yazdı ve 3 ay sonra X bankasından parayı alabilirsiniz dedi. Yani çekin vadesi 3 ay yaptı. Burada tabiki piyasanın durumu, kumaş üreticisi ile iplik üreticisinin birbirlerine güveni vb. durumlar söz konusudur.

Çek işlemlerinde 3 taraf bulunmaktadır. Bunlar;

• Keşideci : Çek’i Düzenleyen kişidir. Yani Çek Defterinin sahibi
• Muhatap : Çek Defterinin ait olduğu Banka ve Şube. Çek Tahsili yapılacak yerdir.
• Hamil : Yazılmış dolu çekin yani keşide edilmiş çeki, elinde bulunduran, çek sahibidir. (Alacaklı)

Çek Keşidesi, bankadan alınan çek defterinden bir yaprağın, tutar imza vb. bilgilerinin doldurularak kıymetli evrak haline getirilmiş halidir.

Bireysel veya Tüzel kişiler çek defteri almak için bankalara başvuruda bulunabilirler. Evet, bir vatandaş da çek defteri kullanabilir. Çek defteri almak için çalıştığınız bankada, portföy yöneticinize başvuruda bulunabilirsiniz. Ancak bankalar, bireysel başvurulurda daha titiz olarak çalışmakta ve geçmiş finansal işlemlerinizi kontrol etmektedirler. Finansal durumunuza göre size Çek Defteri verebilir ve başvurunuzu red edebilirler.

Kaç Çeşit Çek Vardır ?

Çek türlerini incelemeden önce, bir kaç detaydan bahsetmek istiyorum. En çok karıştırılan konular içerisinde çek çeşitleri bulunuyor. Çek, yukarıda da bahsettiğim üzere kıymetli kağıttır. Tıpkı para gibi. Bununla satın almak istediğiniz veya satacağınız mal ve hizmetlerin ödemesini veya tahsilatını yapabilirsiniz.

Çek tiplerinde belirleyeci olan 2 unsur vardır. 5941 sayılı kanun ile gelen bu kavramları inceleyelim.

Çek defteri sahibine göre;

• Eğer Çek defterinin sahibi, yani çeki ilk yazan tüzel kişi veya kurum ise bu çekler Tacir Çekidir.
• Eğer Çek defterinin sahibi, bir birey, bir vatandaş olarak çek yazıyorsa, bu Tacir Olmayan Çek olarak adlandırılmaktadır.

Çekin yazıldığı kişiye göre;

• Çek Üzerinde net olarak Ad ve Soyad belli ise, İsme Yazılı Çek,
• Çek Üzerinde sadece Hamiline ifadesi varsa; Hamiline Çek,

olarak adlandırılmaktadır.

Tacir Olmayan Çek Nedir ?

Ticaret ehli olmayan, bireysel olarak yazılan çek’ler Tacir olmayan çek olarak adlandırılır.

Tacir Çeki Nedir ?

Gerçek veya Tüzel kişiler (yani şirket vb.) ve Esnaf & Sanatkarlar odasına kayıtlı olan esnaf ve sanatkarların yazdığı çekler, Tacir Çeki olarak adlandırılmaktadır. 2 çeşittir.

Çek Cirolamak Nasıl Yapılır ?

Çek başkasına devredilebilir bir kıymetli evraktır. Eğer sizde bulunan çek’i başkasına devrederseniz bu çek cirolamak işlemidir. Çek cirolarken, çekin arkasına, devir edeceğiniz kişinin ad-soyad bilgisini yazmalı ve imza/kaşenizi atmalısınız.

Tam Ciro : Çekin devredileceği kişinin Ad ve Soyad bilgisinin / şirket bilgisinin ve ‘Ödeyiniz’ ibaresinin çekin arkasında yer aldığı devir işlemidir. Çek tahsilini bankadan sadece ilgili kişi veya şirket yetkilisi yapabilir.

Beyaz Ciro : Herhangi bir isim/şirket adının belirtilmeden ‘Ödeyiniz’ ibaresi olan, çek kimdeyse onun tahsil edebileceği çektir.  

Çek Tahsili Nasıl Yapılır ?

Çek üzerinde yer alan keşide günü, çekin ödemesinin yapılacağı gündür. Çekin keşide günü ile bugün arasındaki tarih farkı, çek vadesidir. Örneğin, elinizde Mart ayında keşide edilecek bir çek var. Bugün aylardan Ocak ayı ise, Çek 2 aylık vadelidir diyebiliriz.

Çek tahsilini 2 şekilde yapabilirsiniz.

Bankadan Çek Tahsili Nasıl Yapılır

Çekin üzerinde de yer alan Banka ve Şube bilgilerini öğrenip, ilgili şubeye bizzat giderek çek tahsilini yapabilirsiniz. Çek sahibinin hesabı müsaitse banka çekinizi ödeyecektir. Eğer hesap müsait değilse, hesabın uygun olmasını bekleyebilirsiniz. Yada yasal olarak çeki yazdırabilirsiniz. Yazının devamında çek yazdırma nedir anlatıyor olacağım.

Takas ile Çek Tahsili Nasıl Yapılır

Sizin adınıza yazılmış bir çek ile tedarikçileriniz veya müşterileriniz ile işlem yapabilirsiniz. Örneğin 1 ay vadeli 100.000₺ sizin adınıza yazılmış bir çek var. Bu çeki başkasına vererek hizmet / mal alabilirsiniz. Çekin vadesi geldiğinde, çeki verdiğiniz kişi yukarıdaki gibi bankaya giderek tahsil edebilir veya o da başkasına verebilir. Bu işlem çek takası olarak bilinir. Burada en önemli olan, çeki vereceğiniz kişinin ad soyad bilgisini veya firma bilgisini çekin arkasına yazmalısınız. Üzerine kaşe vurmalısınız. Çek cirolamak işlemi budur. Bir çekin sınırsız olarak cirolanmış olabilir. Yani çek cirolama sayısı kadar, el değiştirmiştir.

Çek Kırdırmak Nedir ?

Çek üzerinde yazan keşide tarihinden önce, çeki nakit paraya çevirmektir. Çek kırdırtmak için bankalardan çek kırdırma oranlarını öğrenip, en düşük olan oran ile çek kırdırma işleminizi yapabilirsiniz. Tabi banka, öncelikle o çek için bir istihbarat yapacak ve çek güvenilir ise çeki kabul edecektir.

Karşılıksız Çek Nedir ?

Karşılıksız çek, bankadan tahsil edemediğiniz çek demektir. Çek sahibinin iflas etmesi veya çek yazılan hesabın müsait olmaması durumunda, sizdeki çek sadece kağıt parçasıdır. Mali olarak herhangi bir değeri bulunmamaktadır.

2015 yılında Kredi Kayıt Bürosu tarafından yapılan bir geliştirme ile bu tarihten sonra basılan çeklerin sol üstüne karekod konuldu. Öncelikle telefonunuza Findeks Mobil Uygulamasını indirmelisiniz. Bu uygulama aracılığıyla, bu karekod’u tarayarak çek riskini öğrenebilirsiniz. Karşılıksız çek alma riskininizi minimuma düşürebilirsiniz. Daha detaylı bilgi almak için Findeks Mobil Uygulamasını anlattığımız Findeks Karekodlu Çek Nedir, Nasil Kullanılır yazımızı okuyabilirsiniz.

Çek Yazdırma Nedir ? Nasıl Yapılır ?

Elinizdeki çek ile bankaya gittiniz. Banka bu çekin karşılıksız olduğunu söyledi. Bu durumda, çek hiç cirolanmamış ise, Çek’in sahibi ile iletişime geçip paranızı almak hesabın müsait olmasını sağlayabilirsiniz. Eğer çek sahibine de ulaşamıyorsanız, çek’i bankaya vererek yasal olan çek yazdırma işlemini yapabilirsiniz. Çek yazdırma işlemi karşılığında, banka çeki sizden alır ve çok cüzi bir miktar size ödeme yapar. (Çek tutarından bağımsız olarak 1000 küsur lira.) Her bankanın çek yazdırma karşılığında verdiği bu cüzi tutar değişmektedir. Bunun amacı, bankanın, piyasada kendi logosuyla dolaşan bu karşılıksız çeki geri toplamak istemesidir.

Çeki bankaya yazdırdığınızda, çek sahibi olumsuz olarak etkilenir. Findeks raporlarına yansır. Ve bundan sonra çek defteri almakta zorlanır. Aynı zamanda bundan sonraki çekleri, bankalar tarafından riskli olarak değerlendirilir.

Çek yazdırma işlemi size kalmış bir işlemdir. Eğer çekinizi tahsil edebileceğinizi düşünüyorsanız, bankaya çek yazdırmak yerine

• Çek sahibine dava açabilirsiniz. Avukatınız ile görüşebilirsiniz.
• Çek sahibi ile iletişime geçerek çek hesabına para yatırmasını bekleyebilirsiniz.
• Yukarıdaki iki işlem eğer çek adınıza veya firmanıza yazılmış ise mantıklıdır. Aksi takdirde, çek birden fazla cirolanmış ve siz çek sahibini tanımıyorsanız, yapmanız gereken şey çeki aldığınız kişiyle iletişime geçip çeki geri vermek ve paranızı almaktır.

Banka çek tahsil masrafı ne kadar?

Bankalardan çek tahsili yaparken cüzi bir miktarda masraf ödersiniz. Finansbank veya Vakıfbank’da bu ücret 5 ₺ iken, Akbank’da bu ücret 35 ₺ civarlarındadır.

Çek ile ilgili Yasalar

5941 Sayılı Çek Kanunu

2009 yılında kabul edilen yasadır. Yasa ile ilgili resmi gazetede yayınlanan kanun duyurusuna buradan ulaşabilirsiniz.

Bu yasa ile;

Çek defteri almak için yapılması gerekenler, bankanın yükümlülükleri belirtilmiştir.

Çek yazdırma karşılığında bankanın yapması gerekenler belirtilmiştir. Yasaya göre bankalar;

 a) Çek karşılıksız ise, 

• Çek bedeli altıyüz Türk Lirası veya üzerinde ise altıyüz Türk Lirası, 
• Çek bedeli altıyüz Türk Lirasının altında ise çek bedelini ödeyeceklerdir.

Bu yasa ile çekler 2’ye ayrılmış ve altında 4 parçaya bölünmüştür.

• Tacirlerin Düzenleyeceği çekler;
  • Tacir Emre Çeki,
  • Tacir Hamiline Çeki,

• Tacir olmayanların düzenleyeceği çekler ise;
  • Tacir Olmayan Emre Çeki,
  • Tacir Olmayan Hamiline Çeki,

6728 Sayılı Çek Kanunu

5941 sayılı Çek kanunundaki cezai yükümlükler değiştirilmiştir. Kanunun içeriğine buradan ulaşabilirsiniz.

cezai yükümlükler değiştirilmiştir. Kanunun içeriğine buradan ulaşabilirsiniz.

2017 Yılında Yayınlanan Çek Kanunu

2017/131 Karar sayısı ile yayınlanan ve içerisinde Çek akışı ile ilgili kararların olduğu yasaya buradan ulaşabilirsiniz.

Bu karar ile, karşılıksız çek için olan ve çek tutarına göre hesaplanan hapis cezası kaldırılmıştır. Ancak burada ilginç olan, karşılıksız çek karşılığında açılan davaya göre adli para cezası verilmektedir. Ve çek sahibi bu adli para cezasını nakit olarak ödemez ise adli para cezası tutarına göre hesaplanan hapis cezasına çarptırılmaktadır.

Bu durum, karşılıksız çek için olan yaptırımları kaldırmıştır.

Sıkça Sorulan Sorular

Şirketin ticari borçlarından dolayı olan ödemeleri, Tacir Olmayan Hamiline Çek ile ödenir mi ?

Hayır. 5941 sayılı kanun ile bunun önüne geçilmiştir. Bu durumda Şirketin ticari işlemlerinden dolayı olan borçları sadece Tacir Hamiline Çek ile ödenebilir.

Tacir Emre Çeki ile Hamiline çek yazılır mı ?

Tacir Emre Çekinde, Ad Soyad veya Firma adının yazılacağı alana Hamiline yazılamaz. Böyle bir durumda, Çekin keşide edilmesi sırasında Banka yetkilileri suç duyurusunda bulunurlar.

Tacir olmayan kişiler, Çek Karnesi (Çek Defteri) alabilir mi ?

Evet tacir olmayan kişiler, çek karnesi almak için başvuru yapabilirler. Bu durumda banka başvuru talebi sonrasında kişinin finansal geçmişini inceler. Yani istihbarat süreci başlar. İstihbarat sürecinde kişinin KKB puanı gibi birçok kriter incelenir ve başvuru olumlu veya olumsuz olarak değerlendirilir.

Tacir Hamiline Çek var. Çekin karşılıksız olup olmadığını nasıl öğrenirim ?

Çalıştığınız banka veya Çek’in üzerinde yer alan Banka, Şube aracılığı ile çekin riskini kontrol edebilirsiniz. Bu işleme Çek Triyaj denilmektedir. Çek Triyaj işlemi, bankanın otomatik yaptığı bir işlemdir. Bu işlem ile, vadesi gelmeyen bir çekin, Güvenli, Riskli veya Karşılıksız olduğunu öğrenebilirsiniz.

Çekin vadesi gelmeden nakit paraya çevirebilir miyim ?

Bu işlem, Çek Kırdırma işlemi olarak geçmektedir. Bu işlemi 2 şekilde yapabilirsiniz.
Banka yoluyla çek kırdırma işlemi yapabilirsiniz. Bu durumda çek tutarından %15 – %20 civarı bir kesinti yapılmaktadır.
Eğer banka dışında çek kırdırma işlemi yaparsanız, büyük ihtimal bunu bir tefeci üzerinden yapacaksınız. Bu durumda çek tutarından %30 – %40’lara varan bir kesinti olacaktır.